Alle edelstenen en kristallen bestaan dus uit mineralen, maar niet iedere mineraal is een edelsteen of een kristal.

Dit hangt af van elementen zoals hardheid, complexiteit van samenstelling en de aan- of afwezig zijn van een kristallijne structuur
Een edelsteen is elke steen die door zijn kleur, glans, vorm of zeldzaamheid de moeite waard is om te verzamelen, of te gebruiken als sieraad, kunstobject of gebruiksvoorwerp.

Vroeger werd er onderscheid gemaakt tussen edelstenen en halfedelstenen. Tot de eerste groep behoorden traditioneel vooral stenen met hardheid 8, 9 of 10 op de schaal van Mohs.

Dat geldt voor bijvoorbeeld aquamarijn, smaragd, robijn, saffier en diamant.

Zachtere stenen zoals amethist, bergkristal en tijgeroog werden toen halfedelstenen genoemd.

Maar heten tegenwoordig dus ook edelstenen. Een mineraal is een natuurlijk gevormde stof die uit één soort moleculen bestaat. Een edelsteen is samengesteld uit één of meerdere mineralen.

Een kristal bestaat uit één mineraal met een kristallijne vorm.

Dat betekent dat het mineraal een regelmatig ogend uiterlijk heeft.

De moleculen of atomen zijn gerangschikt volgens een regelmatige patroon. Dit geldt voor de meeste mineralen. Bij een macrokristallijn kristal is de kristalvorm met het blote oog te zien.

Duidelijke voorbeelden zijn bergkristal, amethist, citrien en rookkwarts.

Bij microkristallijne kristallen heb je een sterke microscoop nodig om de kristalvormen te ontdekken.

Voorbeelden zijn aventurijn en rozekwarts. Veel edelstenen zijn kristallen, maar sommige zijn gesteenten.

Een gesteente bestaat uit meerdere mineralen. Lapis lazuli, bijvoorbeeld, bestaat uit voor ruim de helft uit lazuliet, en daarnaast bevat het noseaan, hauyn, pyriet en calciet.

Door de wisselende samenstelling kan het uiterlijk van de lapis lazuli uiteenlopen van diep donkerblauw tot wit met blauw